રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ:૨૦૨૦

 

“શિક્ષા સૌથી શક્તિશાળી હથિયાર છે જેનો ઉપયોગ આપણે દુનિયાને બદલવા માટે કરી શકીએ છીએ.”

-નેલ્સન મંડેલા

       શિક્ષણએ હેતુલક્ષી પ્રક્રિયા છે. અત્યારે જુદા જુદા ક્ષેત્રોમાં અનેક પરિવર્તનો થઈ રહ્યા છે. પરિવર્તનોના આ પડાવમાં શિક્ષણને બાકાત રાખી શકાય નહીં.આ પરિવર્તનો અને ભાવિ પેઢીની જરૂરિયાતોને ધ્યાને લેતા શિક્ષા અને શિક્ષણનીતિમાં બદલાવ એ અનિવાર્ય અને આવકાર્ય છે.

         ડો.કે.કસ્તુરીરંગનની અધ્યક્ષતાવારી સમિતિએ નવી શિક્ષનનીતિનો મુસદ્દો તૈયાર કર્યો છે. જેને તાજેતરમાં પ્રધાનમંત્રીની અધ્યક્ષતાવારી કેન્દ્રિય કેબિનેટે મંજૂરી આપી છે. આઝાદી પછી ભારતની શિક્ષણ પ્રણાલીમાં ‘રાષ્ટ્રીય શિક્ષણનીતિ-૨૦૨૦’એ માત્ર ત્રીજો મોટો સુધારો છે. આ નીતિનો ઉદ્દેશ શિક્ષણ પ્રણાલીને સર્વગ્રાહી, લવચીક બનાવાની સાથે ૨૦૩૦ ના સતત વિકાસ લક્ષોને હાંસિલ કરવાનો છે.

v  રાષ્ટ્રીય શિક્ષણનીતિ ૨૦૨૦ નું મહત્વ:-

1.      પ્રારંભિક બાળપણ શિક્ષણ:  આ નીતિ બાળપણના પ્રારંભિક વર્ષોના મહત્વ પર ધ્યાન આપે છે. અને ગુણવત્તાસભર પ્રાથમિક સંભાર અને શિક્ષણ ૩-૬ વર્ષના બધા બાળકોને મળે તેવો ધ્યેય, ધરખમ રોકાણ અને નવા પગલાઓ ધ્વારા રાખે છે.

2.      ઉચ્ચ શિક્ષણ : વિજ્ઞાન, આર્ટ્સ, માનવતા, ગણિતશાસ્ત્ર અને વ્યવસાયી ક્ષેત્રોમાં એકીકૃત,બહોળા સંપર્ક માટે સ્નાતક હેઠળના સ્તર પર વ્યાપક આધારિત ઉદાર કલાશિક્ષણ, આમાં કાલ્પનિક અને લવચીક અભ્યાસક્રમની રચનાઓ, અભ્યાસક્રમના સર્જનાત્મક સયોજનો, વ્યવસાયી શિક્ષણનું સંકલન અને બહુવિધ પ્રવેશ અને ગમનબિંદુ હશે.

3.      વ્યાવસાયિક શિક્ષણ: આ નીતિનો હેતુ ૨૦૨૫ સુધીમાં ઓછામાં ઓછા ૫૦% તમામ વિધ્યાર્થીઓને વ્યાવસાયિક શિક્ષણ આપવાનો છે.

4.      રાષ્ટ્રીય સંશોધન સંસ્થા: સમગ્ર દેશમાં સંશોધન અને નવીનતા ઉત્પન કરવા માટે નવા એકમોની સ્થાપના કરવામાં આવશે.

v  રાષ્ટ્રીય શિક્ષણનીતિ ૨૦૨૦ ના પડકારો:-

·        શિક્ષણનું ખર્ચ GDP ના ૬% સુધી લઈ જવાનું લક્ષ્ય ૧૯૬૮ અને ૧૯૮૬ની શિક્ષણનીતિમાં રાખવામા આવ્યું હતું.

·        આ નીતિનો હેતુ ૨૦૩૦ સુધીમાં વિવિધ શાળાઓમાં શિક્ષણ માટે ૧૦૦% નોંધણી ગુણોત્તર પ્રાપ્ત કરવાનો છે.તેની વિપરીત અસર ગુણવત્તા પર પડશે.

·        કોરોનાકાળમાં શિક્ષણ ખર્ચ માટે ફંડ એક મોટી સમસ્યા છે.

શિક્ષણ પ્રણાલીમાં રાજ્યો કે કેન્દ્ર ધ્વારા શિક્ષણમાં સમયે સમયે નવસંસ્કરણ થતું રહેવું જોઈએ.નીતિનો ઉદ્દેશ ઘણી રીતે આદર્શ લાગે છે પણ તેની સફળતા તેની ઈચ્છાશક્તિ અને માર્ગ પર આધારિત છે.પરતું સંપૂર્ણ પણે તેનું અમલીકરણ એ તેની સફળતાની ચાવી છે.