Difference between JAINISM AND BUDDHISM for gpsc mains

 

v બૌદ્ધ ધર્મ અને જૈન ધર્મના મૂળ સિદ્ધાંતો વચ્ચે સમાનતા અને અસમાનતા

મહાવીર અને  બુદ્ધને ક્રમશ: જૈન અને બૌદ્ધ ધર્મની સ્થાપના કરી. બૌદ્ધ ધર્મની જેમજ જૈન ધર્મનો ઉદય પણ વૈદિક ધર્મમાં પ્રસરેલા કર્મકાંડની પ્રતિક્રિયા સ્વરૂપે થયો. બંને ધર્મો સમકાલીન હતા. સામાન્યપણે બંને માં કેટલીક સમાનતાઓ પણ હતી. અને કેટલીક અલગ-અલગ વિશેષતાઓ પણ હતી.

v સમાનતાઓ:-

Ø  બંને ધર્મો ઉપનિષદો અને અન્ય ધાર્મિક સંપ્રદાયોના દર્શનથી પ્રેરિત હતા. ઉદાહરણ તરીકે જીવનનું અંતિમ લક્ષ્ય મોક્ષ છે.

Ø  બંને ધર્મોએ સામાજિક વંચિત અને પછાત વર્ગ માટે સહાનુભૂતિ દર્શાવી અને સમાજના વિવિધ વર્ગના લોકોને સામેલ કર્યા.

Ø  બંને માનતા હતા કે નિર્વાણ અથવા મોક્ષ જન્મ અને મરણની શાશ્વત સાંકળથી મુક્ત છે.

Ø  બંનેએ ધાર્મિક વિધિ અથવા પૂજા અને મુક્તિ પ્રાપ્ત કરવાના ઉપાય તરીકે ભગવાનની ભક્તિ કરતાં મજબૂત નૈતિક સિદ્ધાંતો પર ભાર મૂક્યો.

v અસમાનતાઓ:-

Ø  બૌદ્ધ ધર્મથી વિપરીત, જૈન ધર્મ ઈતિહાસમાં ઘણા ફેરફારોનો સામનો કરવા છતાં ભારતમાં રહ્યો. કારણ કે જૈન ધાર્મિક શિસ્તનું સખત પાલન કરે છે. જો કે વિદેશની તુલનામાં, બૌદ્ધ ધર્મ ઉદાર રહ્યો અને વિકસ્યો.

Ø  જૈન ધર્મ જીવન પ્રત્યે વધુ સાકલ્યવાદી અભિગમમાં માને છે. આ પ્રમાણે, પ્રકૃતિની દરેક જીવંત અને નિર્જીવ ચીજોનો પોતાનો આત્મા હોય છે, જ્યારે બૌદ્ધ ધર્મ એવું માનતો નથી.

Ø  બૌદ્ધ ધર્મ પુરુષો અને સ્ત્રીઓમાં ભેદભાવ રાખતો નથી, પરંતુ જૈન ધર્મ અનુસાર ગૃહસ્થ મહિલાઓ અને પુરુષો મુક્તિ મેળવી શકતા નથી.

Ø  જૈન ધર્મના ઉપદેશના સાર અનુસાર અહિંસા પ્રમાણે પશુબલીનો વિરોધ કરે છે. બૌદ્ધ ધર્મમાં અહિંસાની વિભાવના જુદી છે. બૌદ્ધ ધર્મ અનુસાર, લોકોને જરૂરિયાત અથવા પરંપરાગત આહાર તરીકે પ્રાણીઓનું માંસ ખાવાની મંજૂરી હતી.

v ઉપસંહાર:-

                            બૌદ્ધ ધર્મ અને જૈન ધર્મ ક્યારેક એકજ માતાપિતાના બે બાળકો તરીકે દેખાય છે, પરંતુ તે ખુબ જ અલગ છે. ડબલ્યુ ડબલ્યુ હંટર લખે છે, “ જૈન ધર્મ અન્ય સંપ્રદાયોથી પણ એટલો જ સ્વતંત્ર છે, ખાસ કરીને બૌદ્ધ ધર્મ, જેટલી કોઈ અન્ય સંપ્રદાથી અપેક્ષા રાખી શકાય.”